Στα νοτιοδυτικά του νησιού, στον όρμο του Πανόρμου, έχει κτιστεί η περιώνυμη μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Πανορμίτη. Είναι το σημαντικότερο προσκύνημα για τους κατοίκους της Σύμης και της Δωδεκανήσου αλλά και ένα από τα πιο γνωστά στον ελλαδικό χώρο. Για το πότε κτίστηκε το μοναστήρι δεν υπάρχουν πληροφορίες από γραπτές πηγές παρά μόνο εικασίες για προΰπαρξη παλαιοχριστιανικής βασιλικής στην ίδια θέση. Η τεκμηρίωση για την ίδρυσή του εντοπίζεται στον 18ο αιώνα βάσει κτητορικής επιγραφής. Το περίτεχνο καμπαναριό δεσπόζει στην είσοδο της μονής που οδηγεί στη βοτσαλωτή αυλή του καθολικού και στους χώρους που διαμορφώνονται περιμετρικά για την εξυπηρέτηση των καθημερινών αναγκών (τράπεζα, κελιά, αρχονταρίκι, παρεκκλήσια, αποθήκες, μαγειρειό κ.ά.). Επίσης, λειτουργούν και δύο μουσεία, εκκλησιαστικό και λαογραφικό, με αξιόλογα εκθέματα.
Το καθολικό, κτίσμα του 1783, ανήκει στον τύπο των σταυροθολιακών εκκλησιών και τοιχογραφήθηκε το 1792 από τους συμαίους ζωγράφους Νεόφυτο και Κυριακό. Αξιόλογο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο της ίδιας εποχής, ενώ η εικόνα με την υπερμεγέθη μορφή του Αρχαγγέλου επαργυρώθηκε το 1724, αφήνοντας ελεύθερο το πρόσωπο που έχει δεχθεί νεότερη επιζωγράφιση.
Η μονή του Πανορμίτη έπαιξε σημαντικό ρόλο τόσο στον αγώνα του 1821 όσο και κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η μονή, σημείο αναφοράς για τους συμιακούς στην καθημερινή ζωή τους, αλλά και ονομαστή στις ορθόδοξες κοινότητες εντός και εκτός Ελλάδος, δέχεται πλήθος επισκεπτών, καθώς και πολυάριθμα τάματα για τα θαύματα του Πανορμίτη, τοποθετημένα ακόμη και μέσα σε μπουκάλια ριγμένα στη θάλασσα που φθάνουν στον τελικό προορισμό τους.
